PCOS a chęć posiadania dzieci
© Eakkarat Thiemubol, Getty Images
Jeśli zajście w ciążę nie przebiega zgodnie z oczekiwaniami, przyczyną mogą być różne czynniki. Schorzenia takie jak PCOS mogą negatywnie wpływać na płodność. PCOS oznacza zespół policystycznych jajników i może utrudniać zajście w ciążę. Ważne jest tutaj słowo „może”! Z tego artykułu dowiesz się, czym dokładnie jest PCOS, jakie są dostępne opcje leczenia i co wspólnego ma ta choroba z niespełnionym pragnieniem posiadania dzieci.
PCOS – co to właściwie jest?
Zespół policystycznych jajników jest chorobą, która obejmuje jajniki. Na PCOS cierpi około 5-15% kobiet, przez co należy do najczęstszych chorób ginekologicznych.
Skrót PCOS powstał od anglojęzycznego terminu „polycystic ovary syndrome”. „Poly” oznacza „wiele”, „cystic” – „tworzący torbiele”, „ovary” – „jajnik”, „syndrome” – „zespół”. Torbiele to małe ubytki w tkance wypełnione płynem. Są niezłośliwe i mogą samoistnie zniknąć. Dlatego PCOS jest zasadniczo chorobą „łagodną”.
W zależności od rozmiaru i umiejscowienia torbiel może powodować objawy lub nie. Przy PCOS torbiele te tworzą się w jajnikach – w tym przypadku są to właściwie małe pęcherzyki, które przestały rosnąć (czasami z komórką jajową).
Dlaczego zajście w ciążę z PCOS może być trudniejsze?
Policystyczny jajnik początkowo nie stanowi bezpośredniego wyzwania dla poczęcia. Nawet „prawdziwe” torbiele, także te w jajnikach, można uznać za zjawisko normalne, które nie wpływa bezpośrednio na płodność.
Dopiero gdy PCOS występuje jako zespół, może komplikować zajście w ciążę. W takim przypadku pojawiają się dodatkowe anomalie – wszystkie te czynniki mogą sprawić, że zajście w ciążę z PCOS będzie trudniejsze. Zwykle spowodowane jest to dojrzewaniem komórki jajowej lub owulacją. Dojrzewanie komórki jajowej może być osłabione lub może nie dochodzić do owulacji w żadnym cyklu. Bez dojrzewającej komórki jajowej lub owulacji ciąża nie jest możliwa.
PCOS: jakie są objawy?
Nie ma jasno określonego i jednoznacznego obrazu lub modelu objawów, jednak poniższe oznaki mogą wskazywać na PCOS:
- nieregularne miesiączki lub nawet ich brak
- długi cykl (ponad 35 dni)
- wzmożone owłosienie ciała w typowo męskich obszarach, takich jak górna warga lub podbródek
- trudny do opanowania przyrost masy ciała lub znaczna nadwaga (około 30-50% kobiet z PCOS ma jednak prawidłową wagę)
- objawy zaburzeń hormonalnych, na przykład skłonność do trądziku lub wypadania włosów przy skroniach.
Warto wiedzieć, że objawy te mogą różnić się u poszczególnych kobiet. W związku z tym należy przeprowadzić badania lekarskie w celu ustalenia, czy kobieta cierpi na PCOS, czy może istnieją inne przyczyny jej objawów.
Jak diagnozuje się PCOS?
W przypadku podejrzenia PCOS zawsze wykonuje się badanie USG jajników. Przeprowadzany jest również test ciążowy, a we krwi oznaczane jest stężenie hormonów: testosteronu, hormonu folikulotropowego (FSH), prolaktyny i hormonu tyreotropowego (TSH). Diagnoza PCOS pada, gdy występują co najmniej dwa z trzech poniższych kryteriów:
- wydłużony cykl trwający ponad 35 dni lub brak miesiączki
- objawy spowodowane zwiększonym stężeniem męskich hormonów (np. trądzik, nadmierne owłosienie)
- więcej niż 12 torbieli na jajnik, które zazwyczaj na USG przypominają sznur pereł.
Ponieważ PCOS jest zespołem chorobowym, badania mają również na celu wykluczenie innych chorób, które mogą być przyczyną pewnych objawów charakterystycznych dla PCOS.
Jak wygląda leczenie PCOS?
Leczenie PCOS zależy od konkretnych objawów, które doświadcza kobieta, i ich nasilenia. Należy też wziąć pod uwagę wiek kobiety i jej chęć posiadania dzieci. Jeśli pacjentka planuje mieć potomstwo, leczenie ma na celu wywołanie owulacji. Nie musi to jednak oznaczać konieczności inseminacji. Możliwe jest również, że owulacja zostanie specjalnie wywołana przez leki lub – dzięki niektórym lekom – możliwa będzie naturalna owulacja.
Jeśli jednak istnieje ryzyko, że dojdzie do wielokrotnej owulacji, należy najpierw pominąć jeden cykl i zastosować antykoncepcję z użyciem prezerwatywy. Jeśli taka sytuacja powtórzy się w kilku cyklach, przez co starania o dziecko będą coraz bardziej odsuwane w czasie, można rozważyć sztuczne zapłodnienie.
Jeśli wystąpi owulacja i zapłodnienie kilku komórek jajowych, może dojść do ciąży mnogiej, która jest ciążą wysokiego ryzyka dla matki i dziecka, szczególnie u kobiet z PCOS. Wynika to z pewnych czynników zdrowotnych, które mogą występować częściej w PCOS, takich jak insulinooporność lub wcześniejsza cukrzyca. Czynniki te często zwiększają ryzyko powikłań ciąży. Należy jednak pamiętać, że każdy organizm jest inny i nie wszystkie kobiety z PCOS doświadczają komplikacji zdrowotnych.
Wśród możliwych powikłań wymienia się na przykład cukrzycę ciążową, podwyższone ciśnienie krwi (stan przedrzucawkowy) i przedwczesne porody. Te ostatnie mogą mieć wpływ na dziecko, na przykład jeśli wcześniak musi być poddawany sztucznej wentylacji. Lekarze zwracają szczególną uwagę, aby kobieta z PCOS, która stara się o dziecko, przeszła przez ciążę bez żadnych komplikacji zdrowotnych. W przypadku PCOS możliwe są następujące opcje leczenia:
- ćwiczenia i zmiany nawyków żywieniowych
- w razie potrzeby spadek masy ciała o 5-10%
- niektóre leki, takie jak pigułki antykoncepcyjne (o ile kobieta nie planuje mieć dzieci), leki stabilizujące poziom insuliny.
Inne objawy, takie jak trądzik lub nadmierne owłosienie na ciele, można również złagodzić za pomocą leków.
PCOS a dieta
W przypadku insulinooporności lub wcześniejszej cukrzycy ważnym czynnikiem jest dieta. Wynika to z faktu, że to, co jemy, wpływa na poziom cukru we krwi. Odżywianie jest również istotnym elementem w leczeniu PCOS, ponieważ umożliwia utratę wagi. Ma to tym większe znaczenie, jeśli kobieta z PCOS cierpi na cukrzycę lub ma (poważną) nadwagę. Nie ma jednak konkretnej diety zalecanej w przypadku PCOS lub określonego jej typu jak na przykład dieta wegańska lub wegetariańska.
Zasadniczo obowiązują zalecenia, które są na ogół określane jako „zdrowe odżywianie”: pełnowartościowa i zbilansowana dieta. Obejmuje ona dużo warzyw i produktów pełnoziarnistych, a mało mąki pszennej i cukru. Bardzo ważne jest również regularne spożywanie posiłków, unikanie długich przerw i spożywania dużych ilości jedzenia. Taki sposób odżywiania może pomóc w utrzymaniu stałego poziomu cukru we krwi.
Jeśli cierpisz na PCOS i inne choroby, takie jak cukrzyca lub otyłość, lekarz najprawdopodobniej zaleci Ci zmianę nawyków żywieniowych w celu utraty wagi. Co ważne, nie chodzi tu o schudnięcie po to, aby zmieścić się w ulubioną sukienkę. Utrata zaledwie 5% masy ciała zwykle pozwala uzyskać pozytywny efekt.
Podczas wprowadzania zmian w sposobie odżywiania warto zacząć od małych celów. To samo dotyczy ćwiczeń. Małe zmiany są zazwyczaj łatwiejsze do długoterminowego wdrożenia. Ich osiągnięcie motywuje do dalszego działania i być może wyznaczenia sobie kolejnego, nieco większego celu.