Endometrioza a chęć posiadania dzieci

• Czym jest endometrioza?

• Jakie są objawy endometriozy?

• Jak diagnozuje się endometriozę?

• Jak endometrioza wpływa na płodność?

• Dieta w przypadku endometriozy i chęci posiadania dzieci

Jeśli nie udaje Ci się zajść w ciążę, może być ku temu wiele powodów. Płodność może być także ograniczona przez różne choroby. Jedną z nich jest endometrioza. W tym artykule dowiesz się, czym dokładnie jest endometrioza, jak można ją leczyć i co ta choroba ma wspólnego z niespełnionym pragnieniem posiadania dzieci. 

Czym jest endometrioza?

Endometrioza jest jedną z najczęstszych łagodnych chorób ginekologicznych. Jest trudna do zdiagnozowania, ponieważ objawy mogą być zróżnicowane. Na szczęście jednak metody diagnostyczne są coraz doskonalsze. Obecnie istnieją jedynie szacunki dotyczące liczby kobiet cierpiących na endometriozę (około 7% do 15% kobiet w wieku rozrodczym).

Endometrioza polega na tym, że tkanka podobna do wyściółki macicy rozrasta się poza macicą. Zwykle dzieje się to w obrębie jamy brzusznej, tj. na zewnętrznej ścianie macicy, jajnikach, jelitach lub ścianie jamy brzusznej, pęcherzu moczowym lub nerkach. W rzadkich przypadkach może również występować poza jamą brzuszną – np. w płucach. Tego rodzaju nacieki wewnątrz, a czasem także na zewnątrz jamy brzusznej, nazywane są ogniskami endometriozy.

Endometrioza może zostać wykryta przypadkowo, np. podczas laparoskopii wykonywanej z innych powodów, podczas zabiegu wycięcia wyrostka robaczkowego lub nawet podczas badań dotyczących problemów z zajściem w ciążę. Problem dotyczący ognisk endometriozy polega na tym, że – podobnie jak błona śluzowa macicy – narastają one i rozpadają się wraz z cyklem menstruacyjnym. Oznacza to, że każdego miesiąca pojawia się krwawienie. Samej endometriozy nie da się wyleczyć. Można jednak leczyć i łagodzić objawy endometriozy, na przykład ból.

Jakie są objawy endometriozy?

Ponieważ ogniska endometriozy mogą znajdować się w różnych miejscach, objawy endometriozy są często bardzo różne. Może się również zdarzyć, że kobieta nie ma żadnych objawów. Z tego względu choroba ta jest nadal trudna do zdiagnozowania i czasami nie zostaje wykryta przez bardzo długi czas (postawienie prawidłowej diagnozy zajmuje średnio 7–10 lat). Najczęstszymi objawami są:

• ból podczas miesiączki (lekkie kłucie jest normalne – silniejsze nie!)

• ból podczas seksu, oddawania moczu lub wypróżnień

• ból pleców

• bóle głowy

• nudności

• krew w stolcu lub moczu

• trudności z zajściem w ciążę. 

Objawy często występują przed i w trakcie okresu, są też wtedy najbardziej nasilone. Jeśli endometrioza występuje od dłuższego czasu, objawy mogą również występować niezależnie od miesiączki lub nawet przez cały czas. Może to być spowodowane tak zwaną „pamięcią bólu”. Jest to rodzaj przewlekłej aktywacji nerwów lub ośrodków bólu w mózgu. 

Jak diagnozuje się endometriozę?

Jeszcze kilka lat temu laparoskopia była „złotym standardem” w diagnozowaniu endometriozy. Wiąże się ona z wykonaniem kilku małych nacięć w pobliżu pępka. Do jamy brzusznej podawany jest gaz i następnie wprowadza się do środka cienką rurkę z kamerą (endoskop). Umożliwia to zlokalizowanie i ewentualne bezpośrednie usunięcie ognisk endometriozy.

Wyniki wielu badań wskazują obecnie, że endometriozę można rozpoznać równie dobrze za pomocą USG, jak i laparoskopii (przynajmniej w przypadku niektórych rodzajów endometriozy). Ultrasonograf jest wprowadzany przez pochwę. W zależności od objawów, przydatne jest również badanie ultrasonograficzne przezodbytnicze. 

Jeśli wynik badania USG jest niejednoznaczny lub jeśli istnieje podejrzenie rozległej endometriozy, czasami pomocny jest również rezonans magnetyczny. Badanie nie wykorzystuje promieniowania i jest bezbolesne.

ESHRE (Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii) w swoich aktualnych wytycznych zaleca wręcz, aby w celu postawienia diagnozy najpierw wykonać badanie ultrasonograficzne i/lub rezonans magnetyczny. ESHRE zaleca laparoskopię tylko wtedy, gdy nic nie zostanie wykryte lub jeśli leczenie w przypadku rozpoznanej endometriozy nie jest skuteczne.

Jak endometrioza wpływa na płodność?

Pacjentki cierpiące na endometriozę nierzadko mają trudności z zajściem w ciążę. Około 35% do 50% pacjentek cierpiących na bezpłodność boryka się z tą chorobą. Nie oznacza to jednak automatycznie, że kobieta z endometriozą nie może zajść w ciążę – wiele kobiet zachodzi pomimo tej dolegliwości. Z kolei fakt, że kobieta nie może szybko zajść w ciążę, nie oznacza też, że cierpi na endometriozę. Poza nią istnieje wiele innych czynników, które mogą utrudniać zajście w ciążę. 

W jakim stopniu endometrioza utrudnia zajście w ciążę?

Nie wyjaśniono jeszcze jednoznacznie, dlaczego endometrioza utrudnia zajście w ciążę. Jedno jest jednak pewne – nie istnieje tylko i wyłącznie jedna przyczyna. Obecnie podejrzewa się kilka powodów, dla których trudniej jest zajść w ciążę, chorując na endometriozę:

• przewlekły stan zapalny może utrudniać dojrzewanie komórki jajowej, jej jakość i implantację
• zmiany w strukturze i funkcjonowaniu narządów (np. jajników lub macicy), w przypadku gdy endometrioza powoduje zrosty
• adenomioza: przy adenomiozie wyściółka macicy rozrasta się wraz z mięśniami macicy. W rezultacie macica nie funkcjonuje już tak, jak powinna
• odczuwanie bólu: (silny) ból podczas seksu lub w życiu codziennym z reguły uniemożliwia czerpanie przyjemności, co prowadzi do tego, że pary uprawiają go rzadziej, a to z kolei oznacza również mniejsze prawdopodobieństwo zajścia w ciążę.

Ciąża mimo endometriozy?

Endometrioza nie powoduje „bezpłodności”, ale może ograniczać płodność. Zdrowa para ma od 15% do 20% szans na zajście w ciążę w ciągu jednego miesiąca. W przypadku kobiet z nieleczoną endometriozą szansa ta spada do około 2% do 10%.

Leczenie endometriozy przy chęci posiadania dzieci

Przede wszystkim należy ustalić, czy istnieją inne przyczyny stojące za niezaspokojonym pragnieniem posiadania potomstwa (np. zaburzenia równowagi hormonalnej lub obniżona jakość nasienia u mężczyzny). Jeśli istnieje podejrzenie endometriozy, ginekolog zapyta o objawy typowe dla tego schorzenia. 

Laparoskopia w przypadku endometriozy i chęci posiadania dzieci

Laparoskopia to drobny zabieg przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym. Jeśli jednak endometrioza w badaniu USG będzie wyglądała na bardzo rozległą, konieczne może okazać się zaplanowanie poważniejszej operacji.

Endometriozę można skutecznie zdiagnozować za pomocą laparoskopii. Umożliwia ona również usunięcie ognisk endometriozy i ewentualnych zrostów. Badania wykazały, że kobiety z endometriozą szybciej zachodzą w ciążę w naturalny sposób po usunięciu ognisk.

W przypadku endometriozy i chęci posiadania dzieci, należy wykonać jednocześnie laparoskopię i histeroskopię, aby sprawdzić, czy jajowody są drożne. Umożliwia to również zidentyfikowanie innych czynników, takich jak mięśniaki czy polipy.

Laparoskopia jest jednak wykonywana nie tylko wtedy, gdy pacjentka z endometriozą pragnie mieć dzieci. Usunięcie ognisk endometriozy może pomóc w złagodzeniu objawów, szczególnie w przypadku cięższej jej postaci. Jednak laparoskopia nie jest jedyną opcją leczenia endometriozy, a tym bardziej nie jest pierwszym wyborem, jeśli kobieta nie chce mieć dzieci. Zazwyczaj najpierw przepisywane są leki hormonalne, które należy przyjmować nieprzerwanie. Dzięki temu kobieta przestaje miesiączkować, a błona śluzowa wewnątrz i na zewnątrz macicy nie narasta i nie ulega rozpadowi co miesiąc. Jest to przyczyną większości dolegliwości. Mimo to kobiety mogą nadal odczuwać ból związany z endometriozą, nawet jeśli stale przyjmują tabletki. 

Czy cierpiąc na endometriozę muszę poddać się leczeniu bezpłodności?

Endometrioza nie wiąże się automatycznie z koniecznością sztucznego zapłodnienia. Jak opisano powyżej, kobiety z endometriozą mogą zajść w ciążę. Jeśli jednak kobieta cierpi na endometriozę, nie powinna zbyt długo próbować zajść w ciążę w domu bez konsultacji z lekarzem.

Im bardziej zaawansowana endometrioza, tym trudniejsze i dłuższe może być zajście w ciążę przy współżyciu w dni płodne. 

Sport i dieta w przypadku endometriozy i chęci posiadania dzieci

Wiele pacjentek z endometriozą zadaje sobie pytanie, czy jest coś, co mogą zrobić, aby spełnić swoje pragnienie posiadania dzieci. Nie istnieje jednak specjalna dieta ani specjalne zalecenia żywieniowe dotyczące endometriozy. Dieta może jednak wpływać na różne procesy zachodzące w organizmie, na przykład procesy zapalne lub produkcję hormonu estrogenu. Ponieważ endometrioza często wywołuje stan zapalny, często zaleca się dietę przeciwzapalną. Uwzględnia ona zastosowanie żywności o działaniu przeciwutleniającym. Właściwości przeciwutleniające oznaczają przechwytywanie szkodliwych produktów przemiany materii. Takie działanie mają różne witaminy, cynk i selen. Ze względu na brak wystarczających dowodów nie istnieją niestety jeszcze żadne konkretne zalecenia. Zmieniając dietę, możesz sprawdzić, czy odczuwane przez Ciebie dolegliwości ulegną poprawie. Należy jednak uważać z suplementami diety, ponieważ „co za dużo to niezdrowo”.

Nie ma również określonej diety zalecanej w przypadku chęci posiadania dzieci. Powinno się jedynie przyjmować kwas foliowy co najmniej 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę, aby uzupełnić jego zapasy w organizmie.

Więcej na ten temat można przeczytać w artykule Dieta podczas starań o dziecko. Dlatego zdrowa i pełnowartościowa dieta zawierająca produkty pełnoziarniste, warzywa i owoce jest również dobrym rozwiązaniem w przypadku endometriozy i chęci posiadania dzieci.

Podsumowanie: upragnione dziecko pomimo endometriozy

Chociaż endometrioza ogranicza płodność, nie oznacza to automatycznie, że nie możesz mieć dzieci lub że musisz poddać się leczeniu bezpłodności. Wiele kobiet z endometriozą zachodzi w ciążę szybciej i w sposób naturalny po usunięciu ognisk endometriozy.

Jeśli seks w dni płodne nie przyniósł rezultatów po 6 miesiącach, kobieta, u której zdiagnozowano endometriozę, powinna udać się do centrum leczenia niepłodności lub podjąć pierwsze kroki w celu zbadania przyczyny wspólnie z prowadzącym ją ginekologiem.

Nie ma specjalnych zaleceń dietetycznych dotyczących endometriozy. Biorąc pod uwagę chęć posiadania dzieci, kwas foliowy należy przyjmować co najmniej 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę. Ponadto pełnowartościowa i zdrowa dieta jest dobrym punktem wyjścia do rozpoczęcia starań o ciążę.