Pierwsza pomoc u dziecka – jak rodzice mogą pomóc swoim dzieciom w sytuacjach awaryjnych

• Przygotowanie na wypadek sytuacji awaryjnych
• Oparzenia lub poparzenia wrzątkiem
• Zatrucie
• Połknięcie ciała obcego
• Użądlenia osy lub pszczoły
• Opatrywanie ran
• Porażenie prądem
• Utrata przytomności
• Kurs pierwszej pomocy

Dzieci są poszukiwaczami przygód i chcą odkrywać świat – przy tym łatwo dochodzi do małych lub groźniejszych wypadków, które zwykle kończą się dobrze. Czasami jednak w takich sytuacjach maluchy mogą odnieść poważniejsze obrażenia. Ważne jest, aby rodzice wiedzieli, jakie środki pierwszej pomocy są wymagane i kiedy należy wezwać służby ratunkowe.

Jak przygotować się na sytuacje awaryjne?

Choć widok płaczącego i cierpiącego dziecka jest trudny, to najlepiej mu pomożesz, zachowując zimną krew. Panowania nad emocjami w sytuacjach awaryjnych trzeba się nauczyć – dosłownie. Dlatego wskazane jest, aby rodzice brali udział w odpowiednich kursach pierwszej pomocy i mieli przy sobie apteczkę pierwszej pomocy. Dostępne są książki, które jasno wyjaśniają techniki udzielania pierwszej pomocy dzieciom. Przygotowanie się na sytuacje awaryjne oznacza również zapisanie najważniejszych numerów telefonów w smartfonie, a najlepiej trzymanie ich obok telefonu stacjonarnego w domu. Na tej liście powinny znaleźć się poniższe numery:

• numer do pediatry
• numer do pogotowia ratunkowego
• numer do ośrodka informacji toksykologicznej
• numer do partnera/partnerki
• Twój własny numer (służby ratunkowe poproszą Cię o podanie swojego numeru telefonu, ale w emocjach łatwo go zapomnieć).

To powinno znaleźć się w apteczce pierwszej pomocy:

• Plaster samoprzylepny (taśma)
• Plastry z opatrunkiem
• Plastry dla wrażliwej skóry
• Plastry na palce
• Plastry na kolana/łokcie
• Jałowe kompresy
• Jałowy opatrunek na rany
• Pakiet opatrunkowy
• Elastyczny bandaż z gazy
• Taśma opatrunkowa
• Nożyczki
• Pęseta
• Chusta trójkątna
• Koc ratunkowy
• Rękawiczki jednorazowe

Dodatkowo, w celu dalszego leczenia i wspomagania gojenia można użyć następujących produktów:

• Żel przeciwbólowy
• Żel na gojenie ran
• Maść cynkowa
• Żel chłodzący
• Maść na oparzenia

Co zrobić, jeśli dziecko się poparzyło?

Nagrzana płyta kuchenna, rozlana gorąca herbata: to sytuacje, w których dziecko może bardzo łatwo się poparzyć. Szczególnie narażone są dzieci w wieku od dwóch do czterech lat. Oparzenia i poparzenia wrzątkiem należą do najczęstszych wypadków.
Ponieważ niemowlęta i małe dzieci mają większą powierzchnię ciała w stosunku do masy ciała, a ich skóra jest bardzo cienka, oparzenia są u nich zwykle poważniejsze niż u dorosłych. Dlatego ważne jest, aby rozpoznać stopień oparzenia i odpowiednio zareagować:

• oparzenia 1. stopnia: zaczerwienienie i obrzęk skóry
• oparzenia 2. stopnia: zaczerwienienie skóry i pęcherze
• oparzenia 3. stopnia: białoszara skóra, często ból nie jest odczuwany.

W przypadku każdego stopnia oparzeń najwyższym priorytetem podczas udzielania pierwszej pomocy dziecku jest natychmiastowe schłodzenie poparzonego miejsca. W tym celu należy trzymać oparzenie pod bieżącą, letnią wodą przez około 10 do 20 minut. Obowiązuje następująca zasada: im mniejsze jest dziecko i im większe oparzenie, tym cieplejsza powinna być woda i tym krócej trzeba chłodzić miejsce poparzenia, aby nie doprowadzić do hipotermii. Jeśli dziecko zacznie marznąć, należy natychmiast przerwać chłodzenie oparzenia.
W przypadku oparzeń 2. i 3. stopnia należy koniecznie zabrać dziecko do lekarza, a w przypadku rozległych oparzeń od razu wezwać pogotowie ratunkowe.

Co robić w przypadku zatrucia?

Jeśli dziecko spożyło toksyczne substancje (np. środki czyszczące, nawozy roślinne), rośliny trujące lub leki, należy natychmiast skontaktować się z ośrodkiem toksykologicznym. Specjaliści infolinii będą potrzebowali jak najwięcej informacji o zatruciu: co, ile i kiedy zostało połknięte, a także wiek, waga i stan dziecka. Dzięki znajomości poszczególnych substancji można ocenić, czy wystarczą domowe środki zaradcze, czy konieczne będą pomoc lekarza pogotowia ratunkowego i leczenie w szpitalu. Nigdy nie wywołuj u dziecka wymiotów bez konsultacji z lekarzem: jeśli dziecko spożyło substancję żrącą, podczas wymiotów dostanie się ona ponownie do przełyku i gardła, co pogorszy jego stan.

Wskazówka
Wiele detergentów, środków myjących i czyszczących marki denkmit (marka własna dm) zawiera substancję Bitrex. Substancja ta ma bardzo gorzki smak, przez co dzieci szybko wypluwają spożytą toksynę i nie próbują jej po raz drugi. Zwróć uwagę na logo Bitrex na opakowaniu!

Właściwa reakcja w przypadku połknięcia małych części

Niemowlęta i małe dzieci uwielbiają wkładać różne przedmioty do buzi, by poznawać swoje otoczenie. Jeśli jednak element jest bardzo mały, może zostać połknięty i utknąć w tchawicy.
Zarówno niemowlęta, jak i małe dzieci są w stanie same odkrztusić wiele ciał obcych. Dopóki dziecko swobodnie oddycha i kaszle, nie należy klepać go po plecach, ponieważ istnieje ryzyko, że mały przedmiot mógłby przedostać się jeszcze głębiej. Jeśli skuteczne odkaszlnięcie nie jest możliwe, połóż dziecko na brzuszku na swoim udzie i do pięciu razy energicznie klepnij go płaską dłonią po plecach między łopatkami. Pamiętaj, aby głowa dziecka znajdowała się niżej niż brzuch. Stabilizacja głowy i brzucha niemowlęcia jest niezwykle ważna. Natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe.

Jakie są najważniejsze środki zaradcze w przypadku użądlenia przez osę lub pszczołę?

Jeśli dziecko zostało użądlone przez pszczołę, należy jak najszybciej usunąć żądło. Najlepiej delikatnie wyjąć je ze skóry paznokciem, a następnie przyłożyć do rany cebulę przekrojoną na pół, aż ból ustąpi. W przypadku użądlenia osy lub pszczoły w usta trzeba jak najszybciej udzielić pomocy. Daj dziecku kostkę lodu do ssania, aby zmniejszyć obrzęk. Jeśli jednak doszło do użądlenia w pobliżu gardła, należy natychmiast wezwać karetkę pogotowia, ponieważ obrzęk może spowodować trudności w oddychaniu.
Jeśli w wyniku użądlenia przez osę lub pszczołę wystąpi reakcja alergiczna, również należy od razu wezwać karetkę pogotowia. Reakcję alergiczną można rozpoznać po objawach takich jak duszności, zimne poty, wymioty, bąble i silny obrzęk miejsca użądlenia.

Prawidłowe opatrywanie ran

Bez względu na to, czy jest to zadrapanie, skaleczenie czy ugryzienie, podczas czyszczenia i opatrywania ran najlepiej nosić jednorazowe rękawiczki. A jeśli dziecko nie zostało jeszcze zaszczepione przeciwko tężcowi, należy jak najszybciej zgłosić się w tym celu do lekarza.

Otarcia

W wyniku upadku zwykle dochodzi do uszkodzenia wierzchniej warstwy skóry. To boli, ale zazwyczaj nie są to poważne obrażenia. Otarcia goją się dość szybko i najlepiej bez opatrunku. Jeśli do rany dostał się brud, najpierw przemyj ją letnią wodą, a następnie dokładnie zdezynfekuj. Na większe otarcia nałóż kompres i zabezpiecz go bandażem.

Rany cięte

Rany cięte zwykle krwawią bardziej, ale nie wymagają stosowania środków dezynfekujących. Wynika to z faktu, że krwawienie wypłukuje brud. Najczęściej wystarczy przykleić plaster. Duże, mocno krwawiące rany należy opatrzyć sterylnym kompresem, a następnie udać się do lekarza. Odłamki szkła lub drzazgi najlepiej pozostawić w ranie do czasu jej opatrzenia przez lekarza.

Ukąszenia

W przypadku ukąszeń, niezależnie od ich wielkości i umiejscowienia, istnieje ryzyko infekcji. Dlatego zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Im szybciej to zrobisz, tym większe prawdopodobieństwo, że nie wystąpią dalsze problemy. Pierwsza pomoc przed udaniem się do lekarza polega na oczyszczeniu rany pod bieżącą wodą, a następnie jej zdezynfekowaniu. W przypadku mniejszych ran wystarczy plaster, przy większych natomiast należy zastosować kompres z gazy lub sterylny opatrunek.

Co zrobić w przypadku porażenia prądem?

Jeśli dojdzie do porażenia prądem, należy najpierw oddzielić dziecko od źródła zasilania. Dopiero wtedy można podjąć dalsze działania ratunkowe. Natychmiast wyciągnij wtyczkę lub wyłącz bezpiecznik. Jeśli to nie zadziała, użyj w tym celu nieprzewodzącego przedmiotu wykonanego z drewna, gumy lub szkła, takiego jak miotła lub plastikowy trzonek. W przypadku porażenia prądem dziecko dosłownie „przykleja się” do źródła zasilania. Bardzo ważne: nigdy nie dotykaj swojego dziecka, w przeciwnym razie również zostaniesz porażony prądem i nie będziesz w stanie mu pomóc. Zawsze należy jak najszybciej wezwać karetkę pogotowia lub udać się do lekarza, ponieważ porażenie prądem może spowodować oparzenia wewnętrzne i uszkodzenie narządów. Jeśli dziecko przestało oddychać lub doszło u niego do zatrzymania akcji serca, należy natychmiast podjąć reanimację metodą usta–nos lub masaż serca. Jeśli dziecko jest przytomne, połóż je płasko na podłodze, z uniesionymi nogami. Widoczne na ciele punkty wejścia i wyjścia prądu schładzaj zimną wodą przez 10–15 minut i przykryj je bandażami.

Co zrobić, jeśli moje dziecko straci przytomność?

O utracie przytomności mówimy wtedy, gdy dziecko nie reaguje na dotyk ani nie odpowiada na bodźce, ale jego oddech i tętno są wyczuwalne. W takim przypadku należy ułożyć niemowlęta w stabilnej pozycji na brzuchu, a dzieci w wieku szkolnym i starsze w stabilnej pozycji bocznej. Ta metoda pierwszej pomocy umożliwia utrzymanie drożności dróg oddechowych dziecka i zapobiega zakrztuszeniu się wymiocinami, krwią lub śluzem.
Poniżej przedstawiamy, jak działają te dwie metody nauczane na kursach pierwszej pomocy.

Stabilna pozycja boczna u dzieci w wieku szkolnym:

• Uklęknij obok dziecka i ułóż jego rękę, która jest bliżej Ciebie, pod kątem prostym do jego ciała, z dłonią skierowaną ku górze.
• Przełóż drugą rękę dziecka przez jego klatkę piersiową i przytrzymaj grzbietem dłoni do przeciwległego policzka.
• Drugą ręką chwyć przeciwległą nogę tuż nad kolanem i pociągnij ją do góry, nie odrywając stopy od podłogi.
• Nadal trzymając dłoń dziecka przy policzku, pociągnij za dalszą nogę, aby obrócić je na bok w swoją stronę.
• Górna część nogi dziecka powinna być zgięta pod kątem prostym w stawie kolanowym i biodrowym.
• Teraz lekko odciągnij głowę dziecka do tyłu, aby utrzymać drożność dróg oddechowych.

Stabilna pozycja na brzuchu u niemowląt:

• Połóż dziecko na brzuchu na ciepłej powierzchni.
• Obróć głowę dziecka na bok i lekko odchyl ją do tyłu.
• Otwórz usta dziecka.
• W przypadku utraty przytomności u dzieci, zwłaszcza małych, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.

Co oferują kursy pierwszej pomocy?

Opisane scenariusze wypadków i środki pomocy mają przede wszystkim na celu podniesienie świadomości znaczenia pierwszej pomocy u dzieci. Stanowią one wprowadzenie do tematu, którym rodzice i opiekunowie powinni się intensywnie zainteresować. Aby zachować spokój w sytuacjach awaryjnych, a przede wszystkim być w stanie udzielić niezbędnej pomocy, konieczne jest ukierunkowane przygotowanie. Dostępne są kursy pierwszej pomocy przeznaczone specjalnie dla rodziców, prowadzone m.in. przez organizacje pomocowe. Takie szkolenia można zorganizować również prywatnie.