Twoje dziecko nie śpi. Co można zrobić?

• Jak śpią niemowlęta?
• Ile snu potrzebuje niemowlę?
• Niemowlę nie zasypia pomimo zmęczenia
• Niemowlę nie przesypia nocy
• Porady ekspertów dla poprawy snu niemowlęcia

Niemowlę nie zasypia, a na pewno nie przesypia nocy, dużo płacze lub w środku nocy jest całkowicie rozbudzone. Rodzice ledwo trzymają się na nogach. W ciągu dnia niemowlę jest zmęczone i płacze. Brzmi znajomo? Tu przeczytasz o tym, jak lepiej zrozumieć sen dziecka, pomóc mu szybciej zasnąć i dobrze się wyspać.

Jak śpią niemowlęta?

Sen snowi nierówny – sen niemowlęcia znacznie różni się od snu dorosłego. Chociaż dorośli zwykle śpią od 7 do 9 godzin w nocy, fazy snu u niemowląt i liczne przerwy są rozłożone w dzień i w nocy. Bardzo rzadko niemowlęta śpią dłużej niż 3 godziny na raz.

Podobnie jak u dorosłych i u niemowląt występują dwie fazy snu: płytkiego z marzeniami sennymi oraz głębokiego. U noworodków i małych dzieci przeważają fazy snu płytkiego. Charakterystyczne dla tej fazy snu są szybkie ruchy gałek ocznych pod zamkniętymi powiekami (ang. Rapid Eye Movement), dlatego sen ten jest również nazywany snem REM. Ponadto oddech jest szybki i nieregularne, a kończyny mogą drgać. Sen jest lekki, czynniki z zewnątrz mogą go szybko zakłócić i obudzić dziecko. Dopiero gdy dziecko wejdzie w fazę głębokiego snu, dźwięki, takie jak rozmowa lub dzwoniący telefon zwykle go nie budzą. Podczas głębokiego snu dziecko oddycha powoli i równomiernie i prawie się nie porusza.

Fazy snu płytkiego i głębokiego następują wielokrotnie naprzemiennie. Podczas przechodzenia w inną fazę snu niemowlęta mogą bardzo łatwo się obudzić, ponieważ każda zmiana głębokości snu wyzwala w mózgu sygnał pobudki. W ciągu dnia zmiana fazy snu następuje co 30–45 minut. W nocy fazy snu zmieniają się co 2 godziny.

Budzenie się na chwilę jest całkowicie normalne

Budzenie się na chwilę między fazami snu jest całkowicie normalne. Zdarza się to ciągle również dorosłym. Zwykle natychmiast zamykamy oczy i kontynuujemy sen i nie pamiętajmy tego następnego ranka. Małe dzieci, które nadal mają trudności z zasypianiem, potrzebują szybkiego, ale umiarkowanego wsparcia, aby ponownie zasnąć i przejść do następnej fazy snu. Starsze dzieci mogą stopniowo nauczyć się pomagać samym sobie, na przykład samodzielnie znajdując kciuk, smoczek lub pluszaka w łóżku. W każdym razie każde dziecko chce się obudzić tak, jak zasnęło – wszystko inne jest dla niego denerwujące, ponieważ jeszcze nie rozumie, że właśnie spało.

Czego potrzebuje niemowlę, żeby dobrze spać?

Ile snu potrzebuje niemowlę?

Każde dziecko jest wyjątkowe, a jego wzorce snu są częściowo uwarunkowane genetycznie. Niektóre dzieci od urodzenia śpią długo i często, a inne mogą spać znacznie krócej. Należy dodać do tego fakt, że zapotrzebowanie na sen i rytm snu niemowląt zmienia się nieustannie w pierwszym roku życia. Dlatego nasze informacje dotyczące godzin i wzorców snu są jedynie ogólnymi wskazówkami.

• Sen niemowlęcia w 1. miesiącu

  W pierwszych tygodniach życia noworodek kontynuuje rytm snu i czuwania, do którego przyzwyczaił się jeszcze w łonie matki. Nie zna jeszcze różnicy między dniem a nocą i równomiernie rozkłada okresy snu i czuwania na 24 godziny. Ogólnie noworodki śpią od 17 do 18 godzin. Oczywiście nie na raz – najpóźniej co 3–4 godziny dziecko się obudzi.

• Sen niemowlęcia od 2. do 3. miesiąca

  Dziecko stopniowo uczy się rozróżniać dzień i noc oraz ustalać swój rytm dobowy. Sen w ciągu dnia stopniowo skraca się na korzyść snu w nocy. Średnio większość dzieci śpi od 16 do 17 godzin dziennie, w tym około 10 godzin w nocy. W ciągu dnia po fazach czuwania trwających od 1 do 2 godzin następuje około 4 do 5 krótkich drzemek.

• Sen niemowlęcia od 4. do 6. miesiąca

  Stopniowo rozwija się regularny rytm snu. Częste drzemki zmieniają się w długie okresy snu trwające od około 2 do 4 godzin, głównie w nocy. W ciągu dnia dziecko potrzebuje tylko trzech krótkich drzemek, które trwają od 1 do 1,5 godziny. To daje średnio od 14 do 15 godzin snu dziennie.

• Sen niemowlęcia od 7. do 9. miesiąca

  Dziecko śpi teraz coraz bardziej regularnie o określonych porach i głównie w nocy. Całkowite zapotrzebowanie na sen wynosi od 13 do 14 godzin. Z tego 11 godzin powinno przypadać na sen nocny. W ciągu dnia występują zwykle dwie drzemki, które – jeśli to możliwe – nie powinny trwać dłużej niż 1 do 1,5 godziny. Im więcej dziecko śpi w ciągu dnia, tym mniej musi spać w nocy – i odwrotnie.

• Sen niemowlęcia od 10. do 12. miesiąca

  Średnie zapotrzebowanie na sen w tym wieku wynosi od 12 do 13 godzin. Większość dzieci nadal śpi dwa razy w ciągu dnia, każdorazowo nieco ponad godzinę. Inne wolą drzemkę popołudniową, a poza nią nie śpią w ciągu dnia.

Po czym poznam, że moje dziecko jest zmęczone?

Niemowlęciu, które nie jest bardzo zmęczone, trudno będzie zasnąć. Jednak nawet przemęczone niemowlęta mają trudności z zasypianiem, a ich sen jest zwykle bardziej płytki. Dlatego ważne, aby rozpoznać tak zwane okno snu. Okno snu to czas, w którym niemowlęta przechodzą z bardziej aktywnej fazy do spokojniejszej i dlatego szczególnie łatwo jest im zasnąć.

Unikaj przemęczenia, wykorzystuj fazy spokoju

Jeśli przegapisz ten czas, przyjemne zmęczenie szybko przerodzi się w rozdrażnienie z przemęczenia, a w tym stanie dziecku trudno będzie się samodzielnie uspokoić i zasnąć. Zwłaszcza w przypadku bardzo małych dzieci należy uważać, aby nie pozostawały w stanie czuwania dłużej niż jedną do dwóch godzin z rzędu. W przeciwnym razie będą wystawione na zbyt wiele nowych bodźców i zareagują rozdrażnieniem. Marudzenie szybko zmienia się w płacz, który utrudnia lub uniemożliwia zasypianie. Dlatego bardzo ważne, by nie czekać na wyraźne sygnały zmęczenia u noworodków i młodszych niemowląt, ale zawczasu zapewnić stan relaksu, z którego łatwiej przejść w sen.

Oznaki, że otwiera się okno snu:

• dziecko ma szkliste oczy
• odwraca się lub odwraca wzrok
• ziewa lub marudzi
• zaciska pięści, pociera oczy lub pociąga za uszy
• wszystkie ruchy stają się znacznie bardziej nieskoordynowane.

Dlaczego moje dziecko nie przesypia nocy?

Przede wszystkim: „przesypianie nocy” nie oznacza, że dziecko będzie spało nieprzerwanie przez całą noc, czyli od pójścia spać wieczorem aż do wstania rano – to byłoby do 12 godzin. Zupełnie normalne jest, że niemowlę budzi się w nocy z powodu zmiany głębokości snu lub głodu. Przesypianie nocy oznacza jedynie, że niemowlę coraz częściej pomija posiłki między dwoma cyklami snu w nocy i śpi od 5 do 6 godzin z rzędu.

Teoretycznie, począwszy od 6. miesiąca życia, niemowlęta mogą obejść się bez karmienia piersią i butelką w nocy. Ich żołądek jest wtedy wystarczająco duży, aby przyjmować większą ilość jedzenia przez cały dzień. Teoretycznie! W rzeczywistości wiele dzieci zaczyna rezygnować z jedzenia w nocy znacznie później. Częściowo dlatego, że karmienie piersią lub butelką to coś więcej niż tylko jedzenie, a mianowicie bezpieczeństwo i bliskość, a jednocześnie z powodu nawyku ułatwia zasypianie.

Ciągłe problemy z przesypianiem nocy dziecka w drugiej połowie 1. roku życia to zwykle problemy z ponownym zaśnięciem po wybudzeniu. Po normalnym przebudzeniu między fazami snu dziecko nie może samodzielnie ponownie zasnąć. Tutaj, podobnie jak w przypadku problemów z zasypianiem, celem jest pomoc dziecku w nauce samodzielnego snu. Przydatne wskazówki na ten temat znajdziesz w sekcji „Wskazówki dla poprawy snu dziecka”.

Jeśli u niemowlęcia nagle wystąpią problemy z przesypianiem nocy

Dziecko, które już nauczyło się przesypiać noc, nagle budzi się w nocy (częściej) i domaga się obecności rodziców – to też się zdarza. Oprócz głodu i pragnienia, krótkotrwałe bodźce, takie jak ząbkowanie, choroba lub skoki wzrostu i rozwojowe, mogą prowadzić do zaburzeń faz snu i zmian we wzorcu snu. Ważne, aby w miarę możliwości najpierw wyeliminować przyczynę.

Niektóre dzieci, szczególnie podczas ząbkowania, często odczuwają ból, gdy powinny się uspokajać i zasypiać. Każdy, kto doświadczył bólu, zna to zjawisko: jeśli codzienna rutyna przestaje zajmować naszą uwagę, ból staje się znacznie silniejszy. Problem bólu podczas ząbkowania pogarsza również fakt, że głowa znajduje się w pozycji leżącej, a wtedy jest szczególnie dobrze ukrwiona. W takim przypadku przydatne może być umieszczenie poduszki klinowej pod materacem dziecka, a tym samym zwiększenie kąta nachylenia do klatki piersiowej.

Co zrobić, jeśli moje dziecko często płacze lub krzyczy w nocy?

Niestety, rodzice często otrzymują całkowicie błędne porady – choć w dobrej wierze – gdy dziecko często płacze lub krzyczy w nocy. Porady takie jak „Daj dziecku popłakać, żeby nie było rozpuszczone” są prawdopodobnie znane każdemu rodzicowi. Tymczasem już dawno udowodniono, że dziecko w żadnym wypadku nie stanie się rozpuszczone pod wpływem dużej ilości troski lub bezpieczeństwa przez pierwsze 6 miesięcy życia. Płacz jest najsilniejszym sposobem komunikowania się dziecka z rodzicami.

Zwłaszcza w wieku 6 tygodni niemowlęta płaczą najdłużej, szczególnie późnym popołudniem lub wczesnym wieczorem. Nawet bardzo małe niemowlęta nie płaczą bez powodu. Dziecko płacze, choć powinno spać, więc rodzice muszą znaleźć przyczynę i usunąć ją. Nie zawsze łatwo ją wykryć. Oprócz głodu, dolegliwości żołądkowych, pełnej pieluchy, ząbkowania, bólu czy chorób, zwłaszcza u niemowląt istnieją również całkowicie „banalne” przyczyny, które jednak są niezwykle ważne dla dziecka. Niemowlęta często głośno zgłaszają swoje złe samopoczucie, gdy są bardzo zmęczone lub pragną bliskości rodziców i bezpieczeństwa. Po prostu nie wiedzą, jak działać samodzielnie i nadal potrzebują pomocy.

Jeśli Twoje dziecko często płacze w nocy i możesz wykluczyć wszystkie przyczyny organiczne, pomóż mu się uspokoić. Możesz stopniowo stosować pocieszanie. Tutaj obowiązuje zasada „Mniej znaczy więcej”. Nie wyciągaj dziecka z łóżeczka i nie noś go na rękach, kołysząc – poczekaj, aż się uspokoi lub zaśnie. Zacznij od łagodnych bodźców, z których każdy powinien chwilę potrwać, aby dziecko mogło dostrzec zmianę. Najpierw spójrz na dziecko, potem zacznij do niego spokojnie mówić, a następnie połóż mu dłoń na brzuchu lub głowie. Powolne dotykanie często przynosi lepszy efekt niż pośpieszne głaskanie. Nawet jeśli to wszystko nie pomoże, a dziecko już w pełni się rozpłakało, w miarę możliwości zachowaj spokój. Delikatnie weź dziecko na ręce i trzymaj je w miarę możliwości w jednej pozycji. Zbyt częsta lub szybka zmiana pozycji może prowadzić do rozdrażnienia lub przebodźcowania, a więc do jeszcze większego niepokoju i płaczu.

Jeśli problemy ze snem nie ustępują lub czujesz się przytłoczona, poproś o pomoc swojego partnera, krewnego, zaufaną osobę lub zasięgnij porady u specjalisty do spraw relacji rodzic–dziecko. Czasami spojrzenie z zewnątrz lub doświadczenie eksperta działają cuda i okazuje się, że przeszkoda na drodze do spokojnego snu dziecka jest łatwa do usunięcia.

Wskazówki dla poprawy snu dziecka

Nie ma uniwersalnego programu ani recepty na dobry i spokojny sen. Każde dziecko ma inne potrzeby, a co za tym idzie inne problemy jeśli chodzi o sen. Istnieje jednak kilka ogólnych wskazówek, które mogą pomóc w stworzeniu sprzyjającego środowiska do spania i poprawie wzorca snu.

Wskazówki dla bezpiecznego snu

Właściwe otoczenie zasypiania może również przyczynić się do regulacji snu u dzieci. A co najważniejsze: minimalizuje ono ryzyko śmierci łóżeczkowej. Aby zapewnić dobry i bezpieczny sen dziecka w 1. roku życia, należy przestrzegać następujących zasad.

Podsumowując: spokojny sen dziecka i rodziców

Zapotrzebowanie na sen i rytm snu niemowląt zmieniają się w 1. roku życia. Noworodki muszą najpierw nauczyć się regulować swój sen. Mają one inny rytm dobowy niż dorośli i na początku nie potrafią jeszcze odróżnić dnia od nocy. Ich sen jest w pierwszych miesiącach bardzo lekki, ponieważ dużą jego część stanowią fazy REM. Budzenie się w nocy i odczuwanie głodu w pierwszych miesiącach życia jest normalne. Dopiero od 6. miesiąca dziecko teoretycznie może obyć się bez jedzenia przez całą noc. Mimo to dzieciom nie jest łatwo ponownie zasnąć samodzielnie, gdy obudzą się między fazami snu. Przed snem ważne jest rozpoznanie oznak zmęczenia dziecka, wykorzystanie okna snu i nauczenie dziecka własnych strategii zasypiania. Chociaż każde dziecko ma inny wzorzec snu, istnieją ogólne środki, które mogą rozwiązać problemy ze snem i pomóc dziecku zasnąć i przespać noc.