Cukrzyca ciążowa pod kontrolą

• Przyczyny cukrzycy
• Konsekwencje dla matki i dziecka
• Czynniki ryzyka
• Objawy i oznaki
• Odżywianie
• Zapobieganie i leczenie
• Poziom cukru we krwi

Każda kobieta, u której w czasie ciąży zdiagnozowano cukrzycę ciążową (cukrzycę ciężarnych), staje w obliczu zmartwień. Bez obaw: większość kobiet w ciąży radzi sobie z cukrzycę ciążową za pomocą odpowiedniej diety, planu żywieniowego oraz odpowiednich ćwiczeń fizycznych. Niektórym przyszłym mamom bardzo pomaga podawanie insuliny.

Przyczyny cukrzycy w czasie ciąży

W drugiej połowie ciąży zwiększa się wydzielanie hormonów, takich jak kortyzol, estrogen, progesteron i prolaktyna. Nagle uwolnione hormony zwiększają zapotrzebowanie na insulinę, która również jest hormonem. Insulina jest odpowiedzialna za transport glukozy z  krwiobiegu do komórek. Dostarcza komórkom ciała energię i obniża poziom cukru we krwi. Aby ten mechanizm działał, organizm musi uwalniać więcej insuliny podczas ciąży. Większość kobiet w ciąży jest w stanie produkować więcej insuliny, jednak u niektórych organizm nie wytwarza wystarczającej jej ilości. Komórki z kolei rozwijają insulinooporność, co oznacza, że „transporter cukru”, insulina, nie jest w stanie dostarczyć wystarczającej ilości glukozy do komórek. W rezultacie poziom cukru we krwi nie spada dostatecznie, co prowadzi do cukrzycy ciążowej.

Cukrzyca ciążowa: konsekwencje dla dziecka i matki

Nieleczona lub niewłaściwie kontrolowana cukrzyca ciążowa może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia matki i dziecka.

• Płód może nadmiernie przybierać na wadze, co utrudnia poród. Jednocześnie, jeśli dzieci rosną zbyt szybko, ich płuca często pozostają niedojrzałe.
• Po urodzeniu dziecko może cierpieć na żółtaczkę noworodków.
• Ponieważ przy cukrzycy wytwarza się więcej płynu owodniowego, ryzyko przedwczesnego porodu wzrasta, jeśli macica nie jest w stanie utrzymać ciężaru wody.
• Podwyższony poziom cukru we krwi często idzie w parze z wysokim ciśnieniem krwi u kobiet w ciąży.
• Występuje zwiększone ryzyko stanu przedrzucawkowego (zatrucia ciążowego).
• Zarówno u matek, jak i ich dzieci występuje zwiększone ryzyko rozwoju otyłości i cukrzycy typu 2 w dłuższej perspektywie z powodu cukrzycy ciążowej. Karmienie piersią może temu zapobiec.

Specjalistka ds. żywienia i żywności ekologicznej, kierowniczka grupy ds. cukrzycy ciążowej w Instytucie Badań nad Cukrzycą Helmholtz Zentrum München, prof. dr Sandra Hummel: „Karmienie piersią chroni zarówno matki z cukrzycą ciążową przed późniejszym rozwojem cukrzycy typu 2, jak i ich dzieci przed otyłością”.

Jakie są czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej?

Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej są takie same jak w przypadku cukrzycy typu 2. Ta postać choroby metabolicznej rozwija się przez całe życie z powodu insulinooporności.

• Otyłość – duża nadwaga sprzyja insulinooporności.
• Predyspozycje – skłonność do cukrzycy jest również uwarunkowana genetycznie.
• Wiek – wraz z wiekiem wzrasta prawdopodobieństwo, że komórki nie będą już tak dobrze reagować na insulinę.

Kolejnym czynnikiem odgrywającym rolę w cukrzycy ciążowej jest urodzeniowa masa ciała rodzeństwa: jeśli kobieta urodziła już dziecko o urodzeniowej masie ciała przekraczającej 4500 gramów, zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy ciążowej przy kolejnych ciążach. Każda kobieta, u której wystąpiła cukrzyca ciążowa, ma 50 procent szans na ponowne wystąpienie cukrzycy w kolejnej ciąży.

Objawy i oznaki cukrzycy ciążowej

Wiele kobiet z cukrzycą ciążową nie wykazuje żadnych objawów. Nawet jeśli takie objawy występują, kobiety często błędnie je interpretują, ponieważ mogą one przypominać normalne objawy ciąży. Zasadniczo cukrzyca ciążowa może wywoływać takie same objawy jak cukrzyca, tylko znacznie łagodniejsze.
Do typowych objawów cukrzycy należą wzmożone pragnienie (polidypsja), częste oddawanie moczu (poliuria), zmęczenie i osłabienie. Na cukrzycę ciążową mogą również wskazywać następujące objawy:

• Częste infekcje pochwy, infekcje dróg moczowych lub drożdżakowe zapalenie pochwy: mocz zawiera więcej cukru i stwarza lepsze warunki do namnażania się bakterii i grzybów.
• Zwiększona ilość płynu owodniowego: ginekolog może rozpoznać wielowodzie za pomocą badania ultrasonograficznego.
• Nadmierny przyrost wagi i rozmiarów nienarodzonego dziecka: ginekolog może również rozpoznać tzw. makrosomię za pomocą badania ultrasonograficznego.
• Wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie tętnicze): występuje bardzo często u kobiet z cukrzycą ciążową.

Badanie: diagnoza cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa zwykle nie powoduje żadnych zauważalnych objawów. Ginekolog rutynowo bada ciężarne pod kątem cukrzycy ciążowej w ramach badań kontrolnych między 24. a 28. tygodniem ciąży. Kobiety należące do grupy ryzyka mogą wykonać badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy już w pierwszym trymestrze ciąży. Zasadniczo wyróżnia się dwa różne warianty badania:

• Test doustnego obciążenia glukozą

Najważniejszym badaniem w diagnostyce cukrzycy ciążowej jest badanie przesiewowe, które przeprowadza się między 24. a 28. tygodniem ciąży w gabinecie ginekologicznym. Kobieta w ciąży wypija roztwór zawierający 50 g glukozy – a po godzinie badany jest poziom cukru we krwi. Jeśli zostanie osiągnięta pewna granica (135 mg/dl), kobieta jest kierowana do gabinetu diabetologicznego, gdzie przeprowadza się badanie krzywej cukrowej w celu postawienia diagnozy. Ponadto ginekolog już na tym etapie udziela pacjentce wskazówek i porad, w jaki sposób poprzez świadome odżywianie może ona wpłynąć na podwyższony poziom cukru we krwi.

• Badanie krzywej cukrowej u specjalisty

Podczas badania krzywej cukrowej kobiecie w ciąży podaje się rano na czczo roztwór zawierający 75 g glukozy. Poziom cukru we krwi mierzy się przed spożyciem oraz po jednej i dwóch godzinach. Te trzy wartości stanowią podstawę do postawienia diagnozy.

Duże szanse na leczenie

Dobra wiadomość jest taka, że zdecydowanej większości kobiet z cukrzycą udaje się utrzymać stabilny poziom cukru we krwi już poprzez zmianę stylu życia, ponieważ poziom cukru we krwi zwykle nie jest tak podwyższony w wartościach bezwzględnych jak w przypadku innych typów cukrzycy. Dlatego też odpowiednio zbilansowana dieta i ruch mogą ten poziom wystarczająco obniżyć.

Dieta dla kobiet z cukrzycą ciążową

W przypadku zdiagnozowania cukrzycy ciążowej nie ma konieczności przechodzenia na dietę lub stosowania specjalnych produktów. Można spożywać normalną, zdrową żywność, która jest odpowiednia dla kobiet w ciąży. Przyszłe mamy powinny jednak uważać, aby nie przytyć zbyt dużo. Zalecany przyrost masy ciała w czasie ciąży jest zależny od wskaźnika masy ciała (BMI) przed ciążą: kobiety o normalnej masie ciała powinny przytyć od 11,5 do 16 kg, kobiety z nadwagą (BMI od 25 do 29,9) – od 7 do 11,5 kg, a kobiety z bardzo dużą nadwagą (BMI >30) – od 5 do 9 kg.

W utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi mogą pomóc poniższe wskazówki żywieniowe:

• Aby utrzymać stabilny poziom cukru we krwi, należy szczególnie uważać na węglowodany. Z diety należy w miarę możliwości wyeliminować węglowodany proste, które są szybko wchłaniane do krwi: ich źródłem są produkty z białej mąki, soki owocowe, słodzone napoje i większość słodyczy.
• Alternatywę stanowią węglowodany złożone, występujące między innymi w pełnoziarnistym chlebie i makaronie oraz w brązowym ryżu. Powodują one wolniejszy wzrost poziomu cukru we krwi.
• Sprytne połączenie: węglowodany są metabolizowane wolniej w połączeniu z białkiem. Dlatego też jeśli masz ochotę na dżem, posmaruj bułkę twarogiem.
• Częstsze posiłki: równomierne rozłożenie spożycia kalorii w ciągu dnia również pomaga utrzymać stabilny poziom cukru we krwi. Plan żywieniowy może wyglądać następująco: pierwsze śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja, przekąska przed snem.
• Szczególnie ważny jest podział śniadania, ponieważ posiłek spożywany na pusty żołądek często powoduje wzrost poziomu cukru we krwi. Przykładowo, na pierwszy posiłek można zjeść pół bułki, a około dwóch i pół godziny później nieco bardziej treściwe drugie śniadanie. Kobiety w ciąży mogą wtedy zjeść musli z niskotłuszczowym mlekiem i ze świeżymi owocami.
• Zdrowa przekąska przed snem: zjedzenie bogatej w białko przekąski (naturalnego twarogu lub jogurtu) pół godziny przed snem stabilizuje poziom cukru we krwi w ciągu nocy.
• Zasadniczo jako główne posiłki można traktować wszystkie produkty spożywcze, które stanowią część zdrowej diety: warzywa jako podstawa plus węglowodany złożone, chude mięso lub ryby. Owoce stanowią pyszny deser lub popołudniową przekąskę.
• Fast foody i wiele gotowych posiłków często dostarczają zbyt wiele kalorii naraz – lepiej zastąpić je nieprzetworzoną żywnością. Przy podjadaniu: spożywaj jedynie bardzo małe porcje i planuj je pomiędzy dwoma posiłkami.

• Ważne: zdrowe czy niezdrowe? Dozwolone czy nie? Jeśli masz wątpliwości dotyczące diety i cukrzycy, mów o nich otwarcie. Porady żywieniowe są częścią leczenia cukrzycy.

   

Zapobieganie i leczenie: dlaczego ćwiczenia i odpowiednia dieta są tak ważne?

Wiele badań dostarcza interesujących dowodów na to, że na rozwój cukrzycy ciążowej może mieć wpływ zdrowy tryb życia. Na przykład kobiety z nadwagą mogą zapobiegać cukrzycy ciążowej poprzez zmianę diety. Jednak ten sposób nie sprawdzi się u kobiet o prawidłowej wadze. Badania wykazały, że wśród kobiet z nadwagą (BMI >25) lub otyłością (BMI >30) cukrzycę ciążową rozpoznano u 16 na 100 kobiet, które nie zmieniły diety, i zaledwie u 6 na 100 kobiet, które zmieniły dietę.
Wszystkie kobiety mogą skutecznie zapobiegać cukrzycy ciążowej poprzez odpowiednią aktywność fizyczną. Kobiety, które ćwiczą więcej od początku ciąży, są mniej obarczone ryzykiem zachorowania na cukrzycę ciążową. Wyniki wyrażone w liczbach przedstawiają się następująco: u 5 na 100 kobiet, które miały mało ruchu, zdiagnozowano cukrzycę ciążową. Tylko 3 na 100 kobiet, które podejmowały więcej aktywności fizycznej, otrzymało taką samą diagnozę.

Aktywność fizyczna obniża poziom cukru we krwi, ponieważ mięśnie wykorzystują glukozę jako paliwo. Nawet sporty wytrzymałościowe o średnim stopniu intensywności, takie jak pływanie, spacery i jazda na rowerze, mają pozytywny wpływ na organizm. Dostępne są również odpowiednie ćwiczenia dla kobiet w ciąży, które nie mogą dużo się ruszać. Na przykład za pomocą taśm oporowych Thera Band można ćwiczyć konkretne mięśnie górnej części ciała. Ważne, aby przed rozpoczęciem uprawiania jakiegokolwiek sportu w czasie ciąży skonsultować się z ginekologiem.

Miej to zawsze na uwadze: poziom cukru we krwi

To, czy zmiana diety przynosi pożądane efekty, można sprawdzić na podstawie pomiaru poziomu cukru we krwi, który kobieta w ciąży przeprowadza samodzielnie. Eksperci w gabinecie lekarskim pokażą, jak używać glukometru. Zdecydują również, jak często należy wykonywać pomiary poziomu cukru we krwi. Normą jest badanie cztery razy dziennie, choć w przypadku niektórych kobiet konieczne jest wykonanie sześciu pomiarów, a innym wystarczy nakłucie palca raz dziennie.

Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, jeśli jedna z trzech poniższych wartości poziomu cukru we krwi przekracza normę podczas badania krzywej cukrowej (na czczo, z 75 g glukozy) przeprowadzanego w gabinecie specjalisty:

1. wartość na czczo większa lub równa 92 mg/dl (5,1 mmol/l)
2. obciążenie następcze: wartość po godzinie większa lub równa 180 mg/dl (10 mmol/l)
3. obciążenie następcze: wartość po dwóch godzinach większa lub równa 153 mg/dl (8,5 mmol/l).

Jeśli poziom cukru we krwi na czczo przekracza 126 mg/dl (7 mmol/l), nie jest to cukrzyca ciążowa, ale cukrzyca, która rozwinęła się w czasie ciąży.

Kiedy konieczne są zastrzyki z insuliny?

Bardzo często, choć nie zawsze, kobiety w ciąży mogą kontrolować cukrzycę poprzez zmianę stylu życia. Jeśli poziom cukru we krwi utrzymuje się na zbyt wysokim poziomie pomimo zmian w diecie i aktywności fizycznej, konieczne są zastrzyki z insuliny. Nie są one szkodliwe ani dla matki, ani dla dziecka. Podawanie insuliny jest czynnością łatwą do nauczenia i można się tego nauczyć w gabinecie diabetologicznym.

Co dzieje się po porodzie?

U większości kobiet cukrzyca ustępuje po porodzie. Poziom cukru we krwi matki jest sprawdzany w szpitalu jeden do dwóch dni po porodzie i ponownie kilka tygodni później w gabinecie diabetologicznym.
Dziecko również jest badane kilkakrotnie po urodzeniu, aby ustalić, czy jego wartości są prawidłowe. W tym celu krew dziecka jest analizowana pod kątem poziomu cukru.

Nawet jeśli po porodzie wartości matki powrócą do normalnego zakresu, nadal istnieje ryzyko: u ponad połowy kobiet z cukrzycą ciążową w ciągu życia rozwija się cukrzyca typu 2. Zdrowa dieta i duża ilość ruchu mogą jednak opóźnić rozwój tego zaburzenia metabolicznego, a niekiedy nawet mu zapobiec. Jest jeszcze coś, co świeżo upieczone mamy mogą zrobić dla siebie i swojego dziecka po porodzie: karmić piersią. Według badań ryzyko zachorowania na cukrzycę u kobiet, które karmią piersią dłużej niż trzy miesiące, jest niższe o około 40 procent. Powodem tego jest fakt, że karmienie piersią ma długofalowy pozytywny wpływ na metabolizm matki.

Podsumowanie
Zdiagnozowano u Ciebie cukrzycę ciążową i martwisz się możliwymi powikłaniami oraz jej wpływem na rozwój Twojego dziecka? Pamiętaj: skuteczne leczenie cukrzycy ciążowej może zapobiec powikłaniom i ewentualnym negatywnym konsekwencjom. Mając to na uwadze, można również postrzegać diagnozę jako szansę – jeśli będziesz świadomie i zdrowo się odżywiać oraz dużo ćwiczyć fizycznie, zrobisz wiele dobrego dla siebie i swojego dziecka. A może polubisz nowe nawyki i będziesz się ich trzymać również po porodzie.