Jak zmienia się ciało podczas ciąży

• Układ sercowo-naczyniowy
• Układ odpornościowy
• Włosy i skóra
• Zęby
• Piersi
• Narządy wewnętrzne
• pH pochwy
• Układ mięśniowo-szkieletowy

Od pierwszego dnia ciąży organizm przygotowuje się do zapewnienia jak najlepszej opieki rozwijającemu się dziecku. Dlatego w tym czasie nie tylko rozwija się nienarodzone dziecko w łonie matki, ale także przyszła mama doświadcza fizycznych zmian, które wykraczają poza rosnący brzuch. Jak dokładnie zmienia się ciało podczas ciąży i jakie skutki mają te zmiany? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy w naszym poradniku.

Zmiany fizyczne podczas ciąży: układ sercowo-naczyniowy

Aby zapewnić dziecku optymalne warunki, układ sercowo-naczyniowy matki już od pierwszego tygodnia ciąży pracuje na pełnych obrotach. Produkuje około 1,5 litra więcej krwi, aby – w szczególności niektóre narządy, takie jak macica – zaopatrzyć w większą jej ilość.

Kobiety w ciąży mają przeważnie nieco podwyższony puls i stosunkowo niskie ciśnienie krwi (ciśnieniomierze) – w ten sposób organizm czuwa nad cyrkulacją zwiększonej objętości krwi. Na wczesnym etapie ciąży niektóre kobiety zmagają się z takimi objawami jak zmęczenie i znużenie. Gdy po kilku pierwszych tygodniach ciąży organizm przyzwyczai się do zachodzących zmian, większość przyszłych matek znów czuje się lepiej.

Ilość płynów w organizmie kobiety ciężarnej wzrasta o około 8 litrów. Od drugiej połowy ciąży może to powodować zatrzymywanie wody w organizmie (obrzęki), a tym samym opuchliznę stóp, nóg, dłoni i twarzy. Kobiety w ciąży mogą zapobiegać obrzękom poprzez aktywność fizyczną oraz zdrową, zbilansowaną dietę, a w razie wątpliwości powinny skonsultować się z lekarzem.

Układ odpornościowy musi się dostosować

Ciąża oznacza również istotną zmianę funkcjonowania układu odpornościowego. Dla organizmu kobiety ciężarnej rozwijające się w niej dziecko stanowi początkowo „ciało obce”, ponieważ organizm dziecka różni się w 50% od organizmu matki.

Układ odpornościowy musi zatem nauczyć się nie tylko tolerować dziecko, ale także aktywnie wspierać jego rozwój. Odbywa się to poprzez wytwarzanie specjalnych przeciwciał, które zapobiegają reakcji obronnej organizmu matki, a tym samym uniemożliwiają odrzucenie dziecka. Przeciwciała te produkowane są na wczesnym etapie, dzięki czemu nienarodzone dziecko od samego początku może być otoczone dobrą opieką.

Zwłaszcza kobiety, które cierpią na przewlekłe choroby, takie jak atopowe zapalenie skóry czy reumatyzm, dostrzegają wyraźnie, jak ich ciało zmienia się w czasie ciąży. W większości przypadków objawy łagodnieją, co sprawia, że przyszłe mamy szczególnie cieszą się tym okresem 40 tygodni.

Włosy i skóra zmieniają się w różnych okolicznościach

Hormon progesteron nie tylko zapewnia utrzymanie ciąży i jej rozwój, ale także poprawia przepływ krwi do macicy. Progesteron zwiększa również tempo metabolizmu i zmniejsza produkcję męskiego hormonu (androgenu), który występuje u obu płci. Dzięki temu skóra staje się gładsza, a naturalne wypadanie włosów zostaje spowolnione. Zwiększona produkcja łoju sprawia, że włosy wyglądają na bardziej puszyste i lśniące, ale może również powodować ich szybsze przetłuszczanie się. Zwykle pomaga częstsze mycie włosów łagodnym szamponem.

Zwiększone krążenie krwi i zatrzymywanie płynów w tkance łącznej sprawiają, że skóra jest gładsza i bardziej różowa. Jednocześnie jednak staje się bardziej wrażliwa na promieniowanie UV, co może powodować wzmożoną pigmentację w czasie ciąży. Z tego względu kobiety w ciąży powinny unikać intensywnego opalania, a w słoneczne dni stosować krem z wysokim filtrem przeciwsłonecznym.

Szczególną zmianą pigmentacyjną, która nie jest spowodowana ekspozycją na słońce, jest linea nigra, zwana także kresą czarną. Jest to ciemna linia biegnąca od pępka do okolicy łonowej, a u niektórych kobiet od piersi do kości łonowej. Powstaje ona, ponieważ podczas ciąży organizm uwalnia więcej melaniny odpowiedzialnej za pigmentację skóry. Linea nigra to tylko zabarwiona melaniną kresa biała, jest więc całkowicie nieszkodliwa. Zanika w ciągu kilku, kilkunastu tygodni po porodzie.

Zęby wymagają szczególnej uwagi

Podczas ciąży należy zwrócić szczególną uwagę na higienę jamy ustnej. Zwiększony przepływ krwi może prowadzić do częstszego krwawienia dziąseł, a niższe pH śliny w połączeniu ze zwiększonym zapotrzebowaniem na wapń zwiększa ryzyko próchnicy zębów. Kobiety w ciąży powinny zatem w miarę możliwości myć zęby miękką szczoteczką po każdym posiłku i stosować żel do pielęgnacji dziąseł. Obowiązkowe są również regularne wizyty u dentysty. Wiele firm ubezpieczeniowych pokrywa koszty profesjonalnego czyszczenia zębów w czasie ciąży.

Ponadto wiele zabiegów stomatologicznych, za które normalnie trzeba by było zapłacić, dentysta może w czasie ciąży wykonać bezpłatnie – na przykład wypełnienie zębów trzonowych materiałem kompozytowym (tworzywem sztucznym).

Wczesne zmiany fizyczne piersi

Piersi zmieniają się już w pierwszym trymestrze ciąży. Pod wpływem prolaktyny gruczoły piersiowe rosną i produkują siarę, prekursor mleka matki, od samego początku ciąży. W wyniku tego piersi powiększają się o jeden do dwóch rozmiarów i stają się bardziej wrażliwe. Brodawki sutkowe również powiększają się i stają się ciemniejsze – pomaga to dziecku znaleźć drogę do piersi podczas karmienia piersią.

Aby zapobiec rozstępom, które powstają na skutek rozciągania się skóry na piersiach, a także na brzuchu i udach, należy pić wystarczającą ilość płynów, przestrzegać zdrowej diety i zapewnić sobie dużo ruchu. Do codziennej pielęgnacji ciała można również stosować łagodny olejek lub balsamy.

Zmiany w organizmie podczas ciąży: narządy wewnętrzne

Aby odpowiedzieć na pytanie „Jak zmienia się ciało podczas ciąży?”, szczególnie ważne jest przyjrzenie się narządom wewnętrznym. Faktem jest, że im bardziej dziecko rośnie w brzuchu przyszłej matki, tym bardziej rośnie również macica. Tuż przed porodem macica powiększa się do tego stopnia, że może nawet uniemożliwić pełne rozszerzenie się płuc – kobiecie w ciąży trudniej jest oddychać i szybciej traci oddech.

Wpływ na narządy wewnętrzne zaczyna się jednak już na wcześniejszym etapie ciąży. W miarę jak dziecko rośnie, macica powoli odsuwa inne organy. Przesunięcie żołądka często powoduje zgagę, podczas gdy ucisk jelit może prowadzić do zaparć. Objawy te można złagodzić, stosując zdrową dietę bogatą w błonnik. Ciągły nacisk na pęcherz moczowy sprawia, że wiele kobiet w ciąży czuje, że musi stale chodzić do toalety; ze względu na uwarunkowania hormonalne częsta potrzeba oddawania moczu jest normalna podczas ciąży.

W miarę rozwoju ciąży macica naciska również na żyły miednicy, co prowadzi do zastoju krwi w żyłach nóg, a tym samym do powstawania żylaków. Regularne ćwiczenia, noszenie pończoch uciskowych i unoszenie nóg zapobiegają zastojom krwi.

Zmienia się pH pochwy – skutkiem może być świąd

Świąd w okolicy pochwy może być pośrednim skutkiem zmian zachodzących w organizmie podczas ciąży. Przyczyną dokuczliwego swędzenia okolic intymnych może być infekcja drożdżakowa. Różne hormony zmieniają środowisko pochwy podczas ciąży – wzrasta pH pochwy.

Ułatwia to patogenom przenikanie do pochwy. Infekcja drożdżakowa jest jednak z reguły niegroźna i można ją szybko i łatwo wyleczyć – bez żadnych konsekwencji dla dziecka. Kobiety w ciąży zawsze mogą poprosić położną o pomoc w leczeniu. Niekiedy wystarczy kąpiel nasiadowa z dodatkiem rumianku.

Wskazówka
W czasie ciąży należy myć okolice intymne wyłącznie czystą wodą lub specjalnym płynem do higieny intymnej o odpowiednim pH. Dzięki temu wrażliwe środowisko pochwy będzie chronione przed infekcjami.

Nowe wyzwania dla układu mięśniowo-szkieletowego

Zwłaszcza w trzecim trymestrze, gdy brzuch jest już duży, zwiększa się obciążenie pleców i układu mięśniowo-szkieletowego. Kobiety w ciąży często próbują zrekompensować dodatkowy ciężar dziecka w brzuchu, wyginając plecy. Powoduje to z kolei nadwyrężenie mięśni pleców. Ponadto progesteron rozluźnia więzadła stabilizujące stawy, aby przygotować organizm do porodu. Jeśli główka dziecka naciska na kość krzyżową na krótko przed terminem porodu, ból pleców jest nieunikniony.

Poniższe wskazówki pomogą zapobiegać bólom pleców lub je łagodzić:
 

• Unikaj podnoszenia ciężkich przedmiotów i długotrwałego stania. Jeśli koniecznie musisz podnieść coś ciężkiego, zegnij kolana i utrzymuj plecy wyprostowane podczas podnoszenia.
• Regularny ruch, np. pływanie lub joga, zapobiega bólom pleców.
• Śpij na twardym materacu, najlepiej na boku i w pozycji „z kocim grzbietem”, aby odciążyć kręgosłup. Poduszka między kolanami i pod brzuchem może zapewnić dodatkowe odprężenie.
• Ciepło – np. ciepła kąpiel lub termofor z gorącą wodą na plecach – pomaga rozluźnić mięśnie pleców.

Jeśli ból nie ustępuje, może pomóc ukierunkowana terapia ruchowa lub masaż pleców. Wiele firm ubezpieczeniowych pokrywa koszty terapii takich jak joga dla kobiet w ciąży.
Ważne: w trzecim trymestrze masaż okolicy kości krzyżowej może prowadzić do skurczów macicy.